Toepassing van Middelen en Maatregelen

Middelen en Maatregelen zijn beveiligingsmaatregelen, die worden toegepast als overbrugging in een acute en tijdelijke noodsituatie. Hiervan is sprake als de patiënt een acuut gevaar vormt voor zichzelf of voor anderen, of wanneer een meer dan normale kans aanwezig is dat een dergelijke situatie zich zal voordoen.
Wettelijk is vastgelegd dat Middelen en Maatregelen in noodsituaties ten hoogste 7 dagen achterelkaar mogen worden toegepast. Wanneer er sprake is van het toepassen van Middelen en Maatregelen zal dit vermeld staan in uw behandelplan.

De Wet bopz noemt vijf Middelen en Maatregelen, die in acute noodsituaties mogen worden toegepast:

• afzondering;
• separatie;
• fixatie;
• gedwongen toediening van medicijnen;
• gedwongen toediening van vocht en/of voeding.

Afzondering
Afzondering houdt in dat de patiënt wordt ingesloten in een daarvoor bestemde eenpersoonskamer. Deze is sober ingericht met in de regel een bed, een stoel, een kledingkast en een wasgelegenheid. Afzondering duurt meestal korter dan 24 uur en maximaal zo’n drie dagen. De verpleging houdt voortdurend in de gaten hoe het met de afgezonderde patiënt gaat. Bij een meer langdurige afzondering spreken we van separatie en dit gebeurt dan op een andere locatie – meestal bij Mondriaan – omdat de kamers daar aan de wettelijk voorgeschreven voorzieningen voor separatie voldoen.

Separatie
Separatie is een intensieve vorm van afzondering. De patiënt wordt ingesloten in een separeerverblijf. Dit is een speciale kamer, waaruit indien nodig alles kan worden verwijderd waaraan een patiënt zich kan bezeren of wat hij kan beschadigen. Hoewel het kort kan duren, bijvoorbeeld een half uur, duurt separeren gemiddeld langer dan afzonderen. Het komt weleens voor dat patiënten enkele dagen gesepareerd moeten worden.

Fixatie
Fixatie, het vastbinden van een patiënt op een veilige manier, is bedoeld om de patiënt in zijn bewegingen te beperken. Een van de mogelijkheden van fixatie is een band om het middel.

Gedwongen toediening van medicijnen
Omdat het gaat om het overbruggen van een noodsituatie mogen nooit medicijnen met een langdurige werking worden toegediend (niet langer dan zeven dagen). In het kader van dwangbehandeling kan het noodzakelijk zijn dat medicijnen voor langere tijd worden toegediend.

Gedwongen toediening van vocht en/of voeding
Dit dwangmiddel behoort tot de uitzonderingen en wordt bijvoorbeeld toegepast als er gevaar voor uitdroging of ondervoeding ontstaat.

Als met toestemming van de patiënt in diens behandelplan is opgenomen dat er in een bepaalde situatie wordt overgegaan tot afzonderen, fixeren, separeren, toedienen van medicijnen of toedienen van vocht/voeding, ter overbrugging van een acute noodsituatie, is er juridisch gezien geen sprake van Middelen en Maatregelen, maar van een vrijwillig overeengekomen behandeling. Hier is dan de Wet op de geneeskundige behandelovereenkomst van toepassing.
Bij verzet tegen deze vrijwillig overeengekomen afspraak, vindt geen behandeling plaats, tenzij er sprake is van het afwenden van acuut ernstig gevaar of de dreiging hiervan. In dat geval wordt de behandeling onder dwang toch toegepast en spreken we van dwangbehandeling. Het ziekenhuis moet dit zo spoedig mogelijk melden aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

Van tevoren kan en mag niet worden afgesproken hoelang de toepassing van Middelen en Maatregelen duurt. Men kan immers niet weten wanneer de psychische toestand van een patiënt verbetert. Bovendien kan zo worden voorkomen dat Middelen en Maatregelen toch als straf worden gebruikt.
Op de afdeling Psychiatrie van het Maastricht UMC+ streeft men ernaar om de toepassingen van Middelen en Maatregelen zo kort mogelijk te laten duren. De Wet bopz schrijft voor dat Middelen en Maatregelen niet langer dan gedurende zeven opeenvolgende dagen mogen worden toegepast. Moeten de middelen langer worden toegepast, dan spreekt men van dwangbehandeling.

Als uw arts vindt dat uw psychische toestand voldoende is verbeterd, heft hij de Middelen en Maatregelen op. Het kan voorkomen dat u zelf vindt dat uw toestand voldoende is verbeterd, terwijl uw arts het daar niet mee eens is. U kunt dan met uw behandelend arts overleggen. Wanneer overleg met uw arts geen oplossing brengt, kunt u eventueel met hulp van de patiëntenvertrouwenspersoon (pvp) een schriftelijke klacht indienen bij de klachtenfunctionaris van het Maastricht UMC+.