Wat leerkrachten moeten weten over leerlingen met gehoorverlies

Deze folder geeft informatie aan leerkrachten over slechthorendheid en doofheid bij leerlingen in het onderwijs. De manier waarop je het best als leerkracht om gaat met deze leerlingen wordt beschreven. Er wordt ook een overzicht gegeven van de belangrijkste communicatie behoeften van leerlingen die doof of slechthorend zijn. Onderstaande tips en adviezen dragen bij om de communicatie tussen leerkracht en leerling gemakkelijker te maken.

Kinderen die slechthorend zijn, blijven stukken van informatie missen van wat er wordt gezegd.  Wees er van bewust dat een slechthorende leerling het extra moeilijk heeft in de volgende situaties:

• wanneer ze zich verder dan één meter van de geluidsbron bevinden;
• als er omgevingslawaai is;
• als ze het gezicht van de spreker niet kunnen zien;
• wanneer onbekende woorden worden gebruikt;
• bij het verstaan van vreemde talen;
• tijdens luisteroefeningen.

In een klassensituatie is het belangrijk dat er rekening wordt gehouden met de gehoorproblematiek van de slechthorende/dove leerling. Het is belangrijk dat de leerling een goede plek in de klas krijgt waar hij/zij zo rustig mogelijk kan zitten en auditief en visueel overzicht heeft. Het gebruik van hoorhulpmiddelen (solo- en bluetooth apparatuur) kan voor een optimalere toegang tot communicatie in de klas zorgen.

Je kan aan het gedrag van de leerling opmerken of hij/zij het heeft begrepen of niet. Iemand met een gehoorverlies moet voortdurend de niet-gehoorde spraakklanken proberen te raden. Maart, baard, taart, kaart kunnen allemaal als ‘aart’ klinken; rijmende woorden zoals zeven/negen of paard/staart en talloze andere auditief gelijkende woorden kunnen verwisseld worden. Klinkers hebben meer intensiteit dan medeklinkers. Medeklinkers zijn over het algemeen hoogfrequent en zachter en worden daardoor vaak moeilijker waargenomen. Daarom is extra verwerkingstijd noodzakelijk. Een slechthorende leerling heeft in vergelijking met een goedhorende leerling meer energie nodig en kan dus sneller vermoeid zijn.

Om in een onderwijssituatie zo goed mogelijk rekening te kunnen houden met een slechthorende/dove leerling, adviseren wij het volgende:

• Spreek rustig, articuleer duidelijk maar overdrijf niet.
• Extra verwerkingstijd is noodzakelijk.
• Zorg ervoor dat een rustige leerling naast de slechthorende leerling zit. Een drukke leerling leidt erg af, waardoor het spraakverstaan bemoeilijkt wordt.
• Houd er rekening mee dat tegelijkertijd schrijven en spraakafzien niet mogelijk is. Dictees maken kan dus voor een slechthorende leerling heel moeilijk zijn.
• Plaats de leerling altijd zo in de klas dat hij auditief en visueel overzicht heeft. Zet de leerling dus niet vlak vooraan bij uw tafel. Hij moet dan steeds omhoog kijken en verstaat slecht wat er achter hem wordt gezegd. Op een afstand van 2 à 3 meter schuin voor u met de rug naar het raam is het beste, want uw gezicht wordt dan goed belicht door het daglicht.
• Zorg dat uw mond en gezicht altijd goed zichtbaar zijn. Realiseer u ook dat de slechthorende leerling u moeilijk verstaat als u sprekend door de klas loopt.
• Achtergrondgeluid vermindert het spraakverstaan, zorg dus voor rust in de klas.
• Schrijf het huiswerk op het bord en vertel het huiswerk niet aan het einde van de les wanneer de klas al rumoeriger is.
• Geef, voordat u aan een nieuw onderwerp begint, eerst een overzicht van de te behandelen stof (bijvoorbeeld met een schema op het bord).
• Controleer of de opdracht juist begrepen is.
• Mocht de leerling verkouden zijn, houd er dan rekening mee dat het gehoorverlies mogelijk groter kan zijn.
• Door toetsen individueel af te nemen, heeft de slechthorende leerling minder last van bijgeluiden.
• Vreemde talen zijn lastig. Het kan voorkomen dat kleine verschillen tussen klanken niet gehoord worden. Beoordeel uitspraakfouten bij de slechthorende leerling niet als fout.