Een afwijkend uitstrijkje en dan...

Binnenkort verwachten we u op de polikliniek Oncologie van het Maastricht UMC+ omdat de uitslag van uw uitstrijkje afwijkend is. We kunnen ons voorstellen dat u zich hier ongerust over maakt. Besef dat deze uitslag niet hoeft te betekenen dat er sprake is van een ernstige afwijking. Het betekent niet meer dan dat in uw uitstrijkje enkele afwijkende baarmoederhalscellen zijn aangetroffen. Meestal zijn dit milde afwijkingen en wil dit zeker niet zeggen dat u kanker hebt. Aanvullend onderzoek is wel nodig om u een goed behandeladvies te geven.

Bij een uitstrijkje worden cellen van de baarmoederhals met een borsteltje weggestreken en in een vloeistof gelegd. De vloeistof met de cellen wordt naar het laboratorium gestuurd en door de patholoog bekeken. Ook wordt bepaald of u drager bent van het humaan papilloma virus (HPV) op het moment van het maken van het uitstrijkje.

Het kan zo zijn dat u dit eerst zelf getest hebt met een zelfafname set waarna u het advies hebt gekregen alsnog het uitstrijkje bij de huisarts te laten maken.

Afwijkende uitstrijkjes ontstaan vrijwel altijd door een HPV infectie; sommige types van dit virus geven een verhoogd risico op het ontstaan van (de voorstadia van) baarmoederhalskanker.
De patholoog gebruikt voor de uitslag de beoordeling volgens Papanicolaou. Die wordt de PAP-uitslag genoemd.

PAP I. De cellen zien er normaal uit. Het uitstrijkje hoeft pas over vijf jaar te worden herhaald.
PAP II. Er bevinden zich in het uitstrijkje een paar afwijkende/onrustige cellen. Deze lichte afwijking van de baarmoederhalscellen wordt soms door een vaginale infectie veroorzaakt. Deze kan worden behandeld als u er klachten van hebt. De uitslag PAP II wijst in het algemeen niet op een voorstadium van kanker. Als ook HPV aanwezig is, is dit wel reden voor verwijzing naar de gynaecoloog voor een colposcopie (kijkonderzoek van baarmoedermond).
PAP IIIA-1. In het uitstrijkje zijn meerdere afwijkende cellen aangetroffen. Meestal gaat het om ‘onrustige’ cellen, die vaak spontaan weer herstellen. Als ook HPV aanwezig is, is dit wel reden voor verwijzing naar de gynaecoloog voor een colposcopie.
PAP IIIA-2. In het uitstrijkje zijn duidelijk afwijkende cellen aangetroffen waarbij er mogelijk sprake is van een voorstadium van kanker. Er zijn geen kankercellen aangetroffen. Verder onderzoek is nodig om erachter te komen of en hoe u eventueel behandeld moet worden. U wordt verwezen voor een colposcopie.
PAP IIIB. Er zijn veel en sterk afwijkende cellen in het uitstrijkje gevonden. Er zijn geen kankercellen aanwezig, maar er is wel een vermoeden dat er mogelijk van een voorstadium van baarmoederhalskanker aanwezig is. Dit betekent dat u een verhoogde kans hebt op het ontwikkelen van baarmoederhalskanker in de toekomst als er geen verdere behandeling zou plaatsvinden. Er is een colposcopie nodig om de afwijking verder te onderzoeken en te kunnen behandelen.
PAP IV. De cellen zijn nog meer afwijkend dan bij een PAP IIIB. Verder onderzoek is noodzakelijk. De kans is groot dat u een eenvoudige behandeling van de baarmoederhals nodig heeft. Hiervoor is allereerst een colposcopisch onderzoek nodig.
PAP V. Bij deze uitslag is de kans groot dat u baarmoederhalskanker hebt. Verder onderzoek is nodig om dit te bevestigen of eventueel uit te sluiten. Als baarmoederhalskanker wordt aangetoond moet ook onderzocht worden in welk stadium de ziekte zich bevindt om een passende behandeling te kunnen voorstellen.

Er bestaan meer dan 100 verschillende typen HPV. Sommige van deze virussen veroorzaken de gewone huidwratten op handen en voeten.
15 HPV-typen kunnen baarmoederhalskanker veroorzaken. Deze noemen we hoog risico type HPV. Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker test op alle bekende hoog risico types.
Het virus wordt door seksueel contact overgedragen, 80% van de seksueel actieve vrouwen raakt daardoor in haar leven besmet met HPV. Het afweersysteem van het lichaam ruimt het virus bijna altijd zelf op. Dat gebeurt meestal binnen 2 jaar. Als dit niet lukt dan is er sprake van een langdurige infectie. Dan ontstaat er een verhoogd risico op baarmoederhalskanker.
Minder dan 1% van de vrouwen met een langdurige HPV infectie krijgt baarmoederhalskanker.
We weten dat vrouwen die roken een verhoogd risico hebben op een langdurige infectie met het HPV virus en dus een verhoogd risico hebben op (een voorstadium van) baarmoederhalskanker. Stoppen met roken zal dus altijd als advies gegeven worden.

Voor de uitslag van dit onderzoek maakt men gebruik van de CIN-indeling. CIN is een afkorting van:

• Cervicale (van de baarmoederhals)
• Intra-epitheliale (in de bekledende laag)
• Neoplasie (nieuw weefsel)

Als het weefsel afwijkend is, gebruikt men ook wel de term dysplasie. Dat betekent dat de opbouw van het weefsel anders is dan normaal.
CIN I: het weefsel heeft lichte afwijkingen, geringe dysplasie.
CIN II: Er is een duidelijke afwijking in de cel opbouw te zien, matige dysplasie, maar er zijn geen kankercellen.
CIN III: Er zijn sterkere afwijkingen van de opbouw van het weefsel; ernstige dysplasie. Er zijn geen kankercellen.

CIN I
Behandeling is niet nodig, wel krijgt u een extra controle uitstrijkje na 12 maanden. Dit gebeurt op onze polikliniek.

CIN II
Deze afwijkingen verdwijnen vanzelf bij 50-75% van de vrouwen. Afhankelijk van uw leeftijd en uw kinderwens kunnen we samen besluiten om de verdachte plek niet direct te behandelen. Een (herhaalde) LETZ behandeling kan namelijk zorgen voor een verhoogd risico op een vroeggeboorte in een volgende zwangerschap. U krijgt wel een controle uitstrijkje na 6 maanden.

Wenst u wél een behandeling, dan behandelen wij u met een elektrisch lusje (LETZ, zoals verderop wordt beschreven), of met imiquimod crème. Dit is een crème die het immuunsysteem activeert en daarmee de HPV infectie en de afwijking kan opruimen. Omdat we bij deze behandeling niet een deel van de baarmoedermond weghalen, gaan we er vanuit dat het risico op een vroeggeboorte na deze behandeling niet verhoogd is.
Deze crème moet u 16 weken twee- tot driemaal per week gebruiken. Imiquimod crème is effectief bij ongeveer 60% van de vrouwen. Belangrijk om te weten is dat imiquimod vaak bijwerkingen geeft, omdat het immuunsysteem wordt geactiveerd. Dit merkt u door bijvoorbeeld vermoeidheid en soms griepachtige klachten.

CIN III
Als dit blijft bestaan, is er een hogere kans op het krijgen van baarmoederhalskanker in de toekomst. Een behandeling is daarom nodig. Behandeling bestaat uit het verwijderen van een kleine deel van de baarmoedermond met een elektrisch lusje (LETZ) of door behandeling met imiquimod crème, zoals hierboven beschreven.

Na een colposcopie blijft u enige tijd onder controle in het ziekenhuis. Er worden uitstrijkjes gemaakt. Afhankelijk van de uitslag van het weefsel wordt de termijn van controle bepaald. De verpleegkundig specialist voert deze uitstrijkjes uit. Ook vertelt zij u als u weer voor controle naar uw eigen huisarts kunt.

Bij 9 van de 10 vrouwen met een afwijkend uitstrijkje, wordt het uitstrijkje na chirurgische behandeling weer normaal. Soms laat het uitstrijkje, ook na de behandeling, nog steeds afwijkingen zien. De helft van deze langer bestaande afwijkingen wordt vanzelf alsnog normaal. Als het uitstrijkje afwijkend blijft, dan adviseert de gynaecoloog of de verpleegkundig specialist opnieuw een colposcopie.