Zelfkatheterisatie bij de man

Wat is zelfkatheterisatie?

Katheterisatie is het leeg maken van de blaas met een katheter. Als u het zelf doet, noemen we dit ‘zelfkatheterisatie’. Een katheter is een dun plastic slangetje, dat speciaal voor dit doel is gemaakt. Het doel van zelfkatheterisatie is dat uw blaas regelmatig volledig wordt geleegd, waardoor complicaties zoals een blaasontsteking, incontinentie (urineverlies), of in het ergste geval een nier lijden wordt voorkomen.
Bovendien kunt u door zelf te katheteriseren een zo onafhankelijk mogelijk en normaal leven leiden ondanks uw blaasproblemen.

Uitleg Urinewegen

Om goed te begrijpen waarom u moet gaan katheteriseren, is het belangrijk dat u weet hoe de blaas en de rest van het urinewegstelsel werkt. Het urinewegstelsel bestaat uit twee nieren, de urineleiders, de blaas en de plasbuis. De nieren zorgen ervoor dat het overtollige vocht en de in het bloed aanwezige afvalstoffen worden uitgescheiden. Deze worden in de vorm van urine via de urineleiders afgevoerd naar de blaas. De blaas heeft een opslagfunctie en geeft als deze vol is, een seintje aan de hersenen wat we herkennen als aandrang om te plassen.
Normaal gesproken trekt de blaas dan samen en ontspannen de sluitspier en de bekkenbodemspieren, waarna de blaas in zijn geheel ledigt. Dit is een ingewikkeld proces waarbij de zenuwbanen en hersenfuncties een belangrijke rol spelen.

Zoals u op de tekeningen van het onderlichaam van de vrouw en man kunt zien, is er een groot verschil in de lengte van de plasbuis van de man en vrouw. Dit betekent dat een katheter voor de man een stuk langer is dan die voor de vrouw.

Voorbereiding

Goede hygiëne is een belangrijke voorbereiding op het zelf katheteriseren. Even snel uw handen onder de kraan houden om ze te wassen, voordat uzelf of uw mantelzorger gaat katheteriseren is niet voldoende. Hoe zorgt u voor een goede hygiëne? Een schone omgeving en schone handen zijn van het grootste belang.

Zeep bij het handen wassen, uw handen en polsen goed in (minimaal 15 seconden) en vergeet ook niet het gebied tussen uw vingers, de duimen en de bovenkant van uw handen.
Droog uw handen met een schone handdoek of een wegwerphanddoekje en draai met die doek ook de kraan dicht.
Neem elke dag een schone handdoek.
Laat geen huisdieren in de buurt wanneer u of uw mantelzorger gaat katheteriseren.
Zorg dat u tijdens het katheteriseren niets aanraakt wat niet noodzakelijk is.

Het aantal keren per dag dat u moet katheteriseren, is afhankelijk van uw aandoening en zal door uw arts of verpleegkundige met u afgesproken zijn.

Instructie zelfkatheterisatie

Katheteriseren kunt u op verschillende manieren doen. Probeer uit welke houding u het prettigst vindt.

Installeer u goed in bed, rolstoel of (invalide) toilet.
Verschillende houdingen:
- Op toilet: zittend of staand (zie tekening 1 t/m 3 hier boven).
- In rolstoel: afhankelijk wat mogelijk is.
Reinig het gebied rondom uw plasbuis met water. Indien u niet besneden bent, schuift u de voorhuid terug.
Pak met de hand waarmee u NIET katheteriseert de penis vast en breng hem iets omhoog.
Pak met de andere hand de katheter halverwege vast, of bij de inbrenghuls/inbrengstukje. Eventueel kunt u de katheter dicht knijpen of de duim op het uiteinde plaatsen. De urine kan dan nog niet weglopen.
Breng de katheter rustig in de plasbuis tot in de blaas, als de urine begint te lopen zit de katheter in de blaas. Schuif nu de katheter nog een klein stukje verder (tekening 4).
Soms voelt u wat weerstand ter hoogte van de prostaat en bij overgang van de sluitspier naar de blaas. Ter hoogte van de prostaat kan het helpen de penis nog iets te strekken en vervolgens weer naar beneden te brengen (tekening 5). Ter hoogte van de overgang van de sluitspier naar de blaas kan de sluitspier wat aangespannen zijn. Meestal ontspant deze snel en kunt u de katheter verder inbrengen. Soms wil even zuchten of hoesten helpen.
Buig de katheter met de opening richting toilet, zodat de urine rechtstreeks in het toilet kan lopen.
Als de urine afvloed stopt, trekt u de katheter een stukje terug, meestal komt er dan nog wat urine na.
Als er niets meer uitkomt, trek u de penis weer iets op en haalt u de katheter rustig uit de blaas (tekening 6). U kunt eventueel uw duim op het uiteinde houden en de katheter omhoog houden met het eruit halen. De urine die dan nog in de katheter zit zal er pas uitlopen als u de duim van het uiteinde verwijderd.
Deponeer de katheter nu in de pedaalemmer. Katheters zijn voor éénmalig gebruik.
Indien u niet besneden bent, schuift u de voorhuid weer terug.
Ruim alles op en maak alles schoon.
Was uw handen.

Van links naar rechts: tekening 4, tekening 5 en tekening 6.

Tips voor zelfkatheterisatie

Geen aangepast toilet in de buurt? Verleng de katheter met een losse slang (verkrijgbaar met een lengte van 1.40 m) zodat de urine rechtstreeks kan aflopen in het gewone toilet.
Voor het schoonmaken van uw geslachtsdeel kunnen buitenshuis eventueel vochtige toiletdoekjes gebruikt worden. Let er wel op dat deze doekjes ongeparfumeerd moeten zijn en dat er geen alcohol in zit.
Bewaar de katheters op kamertemperatuur.
Als u katheters meeneemt op reis:
- Met het vliegtuig: katheters mogen/kunnen in het ruim. Het is wel aan te raden om ze zoveel mogelijk in het binnenste van het koffer te verpakken om bevriezing te voorkomen.
- Reizen bij extreme hitte: zorg dat u de katheters niet in de volle zon bewaart.
Op elke katheter verpakking staat de uiterste gebruik datum vermeld. Check deze.

Wanneer contact opnemen?

Wanneer zich een van de volgende problemen voordoet, moet u contact opnemen met de Poli Urologie.
Symptomen die passen bij een urineweginfectie zoals:

koorts (temperatuur boven de 38.5)
pijn al dan niet bij het plassen
troebele urine
bloed bij de urine
ruikende urine
Pijn bij het inbrengen van de katheter
Het inbrengen van de katheter gaat moeizaam
Als u moeite heeft om de zelfkatheterisatie vol te houden of als u het lastig vindt om de zelfkatheterisatie in te bouwen in uw dagelijkse leven.

Contact

Heeft u medische vragen neem dan, binnen kantooruren, contact op met de verpleegafdeling waar u ontslagen bent. Het telefoonnummer vindt u op uw ontslagformulier.

Buiten kantooruren kunt u hierover contact opnemen met de afdeling Spoedeisende Hulp:
T: 043-3876700

Bij vragen over de instructie neemt u contact op met de
Academie voor Patiënt en Mantelzorger
T: 043-387 45 68
maandag, dinsdag, woensdag en donderdag
van 09.00 tot 12.00 uur.

E: mantelzorgacademie@mumc.nl

Folder